Postać DENIS DIDEROT biografia

Kim był DENIS DIDEROT co zrobił: 5 p a ż d z i e r n i k a 1 7 1 3 - 3 1 lipca 1 7 8 4 Ten francuski poeta i filozof znany jest w pierwszej kolejności jako jeden z głównych redaktorów Encyklopedii Francuskiej. Urodził się na prowincji, w Langres (departament Haute-Marne), w rodzinie miejscowego kowala parającego się wytwarzaniem noży. Tata był w stanie zapewnić mu edukację w szkole jezuickiej, a dzięki poparciu zakonu odbył studia w Paryżu. Zajmował się wówczas w pierwszej kolejności filologią, a przetłumaczenie poprzez niego dzieła jednego z głównych przedstawicieli Oświecenia angielskiego - lorda Shaftesbury wywołało, iż zapoznał się z ideami rodzącego się po drugiej stronie kanału La Manche liberalizmu i racjonalizmu. Większą część życia zajęła mu redakcja Encyklopedii, na początku razem z d’Alembertem, a od 1758 r. samodzielnie. Nie zarzucił jednak wtedy swoich zainteresowań literackich; poprzez całe życie publikował nie tylko tłumaczenia, lecz również liczne swoje dzieła, bardzo różnorodne: filozoficzne, moralizatorskie opowiadania i powieści pisane w duchu swej epoki, sztuki teatralne, a nawet utwory poetyckie. Jak wielu przedstawicieli francuskiego Oświecenia, Diderot był zafascynowany monarchami Europy Środkowo-Wschodniej, próbującymi dokonać reform w swych państwach, w pierwszej kolejności - podobnie jak Wolter - Katarzyną II. Od 1763 r. często z nią korespondował, a kiedy miał problemy finansowe, władczyni Rosji nabyła jego bibliotekę, pozwalając mu jednak ją zatrzymać i opracowywać zestaw jako jej bibliotekarzowi, za co Diderot otrzymywał stałą pensję. W 1773 r. wybrał się w podróż do Petersburga, jednak jego plany reformy szkolnictwa w Rosji pozostały na papierze. Początkowo nie angażował się w działalność polityczną we Francji, jednak w chwili narastającego kryzysu absolutnej monarchii francuskiej w latach siedemdziesiątych XVIII w. użył swego pióra do ataków na władcę, którego uważał za tyrana. Pozostał do końca wierny swym przekonaniom. Kiedy przed śmiercią wezwano do niego księdza, na jego prośbę, aby zrezygnował ze swych antyklerykalnych i antykościelnych poglądów, miał powiedzieć do spowiednika: "Zgodzi się ksiądz, iż byłoby to bezczelne kłamstwo". Dziełem życia Diderota pozostała Ogromna Encyklopedia Francuska. Początkowo chodziło tylko o zrealizowanie pomysłu paryskiego księgarza, André Le Bretona, który zlecił Diderotowi przekład wydanej pod tytułem Cyclopaedia encyklopedii angielskiej. Ostatecznie w 1747 r. podjęto decyzję o nowej, francuskiej edycji encyklopedii. Dzięki olbrzymiemu wysiłkowi Diderota wydawnictwo stało się syntezą XVIII-wiecznej wiedzy i przyczyniło się znacznie do przewrotu umysłowego epoki Oświecenia. Następne tomy Encyklopedii (Encyclopédie, ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers) ukazywały się sukcesywnie od 1751 roku. Tomy I-VII opublikowane zostały w latach 1751-1757. Z racji na liczne wątki antyklerykalne dzieło potępił papież Klemens XIII i objęto je we Francji zakazem rozpowszechniania. W latach 1762-1772 Diderot wydawał przez wzgląd na tym 11 tomów ilustracji, których nie obejmował zakaz, lecz równocześnie przygotowywał do druku następne tomy (VIII-XVIII). Ukazały się one dopiero w 1766 r. Ostatnie 7 tomów, już wyłącznie suplementy i indeksy, przygotowano bez udziału Diderota. Cała Encyklopedia, którą wydrukowano w nakładzie 4250 egzemplarzy, obejmowała 35 tomów z suplementami (71 818 haseł, 2885 ilustracji, 18 tys. stron), a nad przygotowaniem haseł i redakcją pracowało ok. tysiąca encyklopedystów. (RK)