Postać ADAM NARUSZEWICZ biografia

Kim był ADAM NARUSZEWICZ, co zrobił: 2 0 października 1 7 3 3 - 8 lipca 1 7 9 6Historyk i pisarz doby oświecenia, poprzez nie wszystkich uważany był za właściwego twórcę nowożytnej polskiej historiografii. Urodził się na Polesiu, a pochodził ze zubożałej szlacheckiej rodziny. Na początku edukacji pobierał w szkołach w Pińsku i w Wilnie, lecz studiował już za granicą, w kolegium jezuickim w Lyonie. Tam także przyjął święcenia i wstąpił do zakonu jezuitów. Po powrocie do państwie poprzez pewien czas wykładał w Collegium Nobilium i w Szkole Rycerskiej. Dla jego kariery przełomem było zwycięstwo Familii Czartoryskich i wybór na króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Znalazł się błyskawicznie na jego dworze, będąc przekonanym do konieczności gruntownej reformy państwa. Był stałym bywalcem obiadów czwartkowych organizowanych poprzez króla. To wywołało, iż w 1771 r. został z polecenia monarchy redaktorem pierwszego literackiego czasopisma polskiego - "Zabawy Przyjemne i Pożyteczne". Tygodnik ten redagowany był na początku poprzez J.Ch. Albetrandiego. Za czasów Naruszewicza (1771-1777) stał się jednak również pismem politycznym, propagującym poglądy reformatorów skupionych wokół króla. Drukowali w nim prawie wszyscy wybitni artysty polskiego oświecenia. Zaufanie króla skutkowało szybką karierą kościelną Naruszewicza. Po kasacie zakonu jezuitów został na początku proboszczem w Niemenczynie i Oniksztach, a w 1775 r. mianowano go smoleńskim biskupem sufraganem. Od 1788 r. przejął tę diecezję jako biskup ordynariusz. W 1790 r. przeniesiony został natomiast na biskupstwo łuckie. Jednocześnie był nadal bardzo czynny w świecie polityki. Po utworzeniu Porady Nieustającej został na początku jej poetą, a później sekretarzem. Do końca pozostał wierny dziełu reformy, posłując na Sejm Ogromny i wspierając żarliwie przyjęcie Konstytucji 3 maja. Nawoływał wręcz szlachtę w swojej diecezji do zwoływania sejmików aprobujących Konstytucję, a w dzień jej uchwalenia wygłosił uroczyste kazanie w Warszawie. Dopiero decyzja króla o przystąpieniu do konfederacji targowickiej i jego skłoniła do przejścia do obozu konserwatywnego. Praktycznie wycofał się jednak potem z życia publicznego, a rok po trzecim rozbiorze zmarł. Naruszewicz znany jest dzisiaj raczej nie tyle z działalności politycznej, ile z racji na własną twórczość. Bardzo obszerna jest jego spuścizna literacka. Utwory poetyckie zebrane zostały w wydanych poprzez niego w 1788 r. czterotomowych Dziełach. Udzielał się również jako tłumacz literaturze francuskiej i łacińskiej, a sławę przyniosło mu pierwsze wyjaśnienie dzieła Tacyta. Jednak jego kluczową zasługą było zapoczątkowanie naukowej historiografii polskiej. Na zlecenie króla Stanisława Augusta opracował na początku siedmiotomową Historię narodu polskiego (do 1386). Później kierował całym zespołem, który miał zebrać materiał do kolejnych tomów, mających doprowadzić narrację aż do czasów współczesnych Naruszewiczowi. Tak się jednak już nie stało. Powiodło się zebrać tylko obszerne źródła do historii Polski od XIV do XVIII w. Dzięki nim w wielu wypadkach znamy treść dokumentów, które już bezpowrotnie zaginęły. Zestaw ten znany jest jako tak zwany Teki Naruszewicza (właściwie Acta regnum et populi Poloni). Było to dzieło monumentalne, obejmujące zestaw 231 tomów odpisów źródeł historycznych, których biskup smoleński już zastosować nie zdążył, tym bardziej iż umierał pogrążony w żałobie po utracie niepodległości poprzez Polskę. Jego żal, skierowany w pierwszej kolejności do szlachty polskiej, znalazł słowo w dramatycznym wierszu Głos umarłych, gdzie napisał: "Czegóż się omyłkowy uskarżasz, narodzie. Los twój zwalając na obce uciski? Szukaj nieszczęścia w twej własnej swobodzie i bolej na jej opłakane zyski. Żaden państwo cudzej potęgi nie zwabił, który sam siebie pierwej nie osłabił". (RK)