Postać ADAM JERZY CZARTORYSKI biografia

Kim był ADAM JERZY CZARTORYSKI co zrobił: 1 4 stycznia 1 7 7 0 - 1 5 lipca 1 8 6 1 Urodził się w Warszawie. Był synem księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego herbu Pogoń Litewska. Inicjalne lata życia spędził w Różance nad Bugiem, Połczynie i warszawskim Pałacu pod Blachą. Odebrał staranne wykształcenie w domu rodzinnym, które uzupełnił licznymi podróżami. W 1787 r. razem ze Scipionem Piatolinim napisał swój pierwszy traktat polityczny na temat reform ustroju Polski. Jako marszałek sejmiku podolskiego przeforsował kandydatury posłów Familii na Sejm Ogromny (1788--1792). Walczył w armii litewskiej w wojnie polsko-rosyjskiej 1792 r. Za męstwo i odwagę w potyczce pod Grannem dostał order Virtuti Militari. Po upadku stworzenia kościuszkowskiego, w okresie którego przebywał za granicą, wyjechał do Petersburga w kwestiach majątkowych. Zaprzyjaźnił się tam z przyszłym carem Aleksandrem I. W 1801 r. został członkiem Tajnego Komitetu utworzonego poprzez Aleksandra I. Uczestniczył w opracowaniu reform państwa rosyjskiego. W przedstawionym projekcie proponował zachowanie autonomii kulturowej i językowej podbitych narodów. Od 1802 r. był zastępcą ministra spraw zagranicznych, a w latach 1804-1806 ministrem spraw zagranicznych Rosji. W latach 1803-1824 pełnił funkcję kuratora wileńskiego okręgu szkolnego, obejmującego 8 guberni dawnych ziem polskich. Położył ogromne zasługi dla rozwoju sieci szkół parafialnych z językiem polskim, a w 1803 r. utworzył polski uniwersytet w Wilnie. Po procesie Filomatów i Filaretów podał się do dymisji. Wystąpił z tak zwany planem puławskim (1805). Zakładał wspólny atak Rosji i Austrii na Prusy. Z ziem zaboru pruskiego i austriackiego chciał utworzyć kraj polskie pod berłem Aleksandra I. Od 1814 r. stał na czele Komitetu Cywilnego Reformy. Uczestniczył w kongresie wiedeńskim jako doradca Aleksandra I (1815). W 1815 r. był wiceprezesem Rządu Tymczasowego. Współuczestniczył w opracowaniu projektu konstytucji Królestwa Polskiego. Nie został mianowany namiestnikiem w konsekwencji intryg wielkiego księcia Konstantego i komisarza carskiego, Mikołaja Nowosilcowa. Odsunięty od funkcji politycznych, przeszedł do konserwatywnej opozycji. Po wybuchu stworzenia listopadowego wszedł do Porady Administracyjnej (1 grudnia 1830), która przekształciła się w Rząd Tymczasowy (3 grudnia 1830). Stanął na jego czele. 29 stycznia 1831 r. sejm wybrał go na prezesa Rządu Narodowego. Początkowo wierzył w sposobność doprowadzenia do ugody z carem Mikołajem I, a potem w interwencję dyplomatyczną krajów zachodnich. Po wystąpieniach ludności Warszawy (15 sierpnia 1831) opuścił stolicę, a sejm wybrał nowego prezesa rządu. Wyjechał do Krakowa, a w dalszym ciągu w obawie przed aresztowaniem udał się na emigrację. W październiku 1831 r. w piśmie do kanclerza Klemensa Metternicha wysunął koncepcję pomocy dla utrzymania konstytucyjnej odrębności Królestwa Polskiego. Ofiarował tron polski dla Habsburgów. W latach 1831-1833 przebywał w Londynie. Nie uzyskał jednak pomocy polityków brytyjskich dla kwestie polskiej. W 1833 r. wyjechał do Paryża. Zakupił na wyspie św. Ludwika Hotel Lambert. Stał się on siedzibą stronnictwa konserwatywnego Ogromnej Emigracji. Popierał antyrosyjską politykę krajów europejskich, na przykład wojnę krymską i ruchy rewolucyjne i narodowe na Półwyspie Bałkańskim. Upatrywał w nich możliwości odzyskania niepodległości. Zmarł w Montfermeil pod Paryżem. Był polskim mężem stanu, a również mecenasem literatury i sztuki. Wzbogacił bibliotekę w Puławach, przekształcając ją w warsztat naukowy. W 1832 r. utworzył Towarzystwo Literackie Przyjaciół Polski w Anglii. Był współzałożycielem Biblioteki Polskiej w Paryżu i Towarzystwa Historyczno-Literackiego. (KM)