Co znaczy POWSTANIE LISTOPADOWE:
było głównym wydarzeniem historycznym w epoce polskiego romantyzmu, stając się wewnętrzną cezurą w dziejach tego prądu, dzielącą go na dwa odrębne fazy. Zapoczątkowane Nocą Listopadową 29 XI 1830 r., opracowane poprzez spisek podchorążych z Piotrem Wysockim na czele, przekształciło się w regularną wojnę polsko rosyjską, zakończoną kapitulacją Warszawy (8 IX 1831) i Zamościa (21 X 1831).
Stworzeniu towarzyszyła obfita i dość zróżnicowana pod względem genologicznym twórczość literacka wielu znanych pisarzy, biorących udział w czynnej walce. Zbiory powstańczych utworów wydali między innymi S. Goszczyński, który był jednym z uczestników ataku spiskowców na Belweder (Pobudka, 1831), F. Kowalski (Miecz i lutnia, a więc śpiewy wolności wolnego Polaka, 1831), K. Gaszyński (Pieśni pielgrzyma polskiego, 1833), S. Garczyński (Poezje 1833, zawierające cykle wierszy Wspomnienia z czasów wojny polskiej narodowej, 1831 i Sonety wojenne), M. Gosławski (literatura ułana polskiego poświęcona Polkom, 1833), W. Pol (Pieśni Janusza, 1835). W dniach stworzenia ukazywały się również anonimowe zbiory patriotycznych pieśni. Publikowano je także na łamach ukazującego się periodycznie "Barda Oswobodzonej Polski".
Wybuch stworzenia zakończył literackie duży między romantykami i klasykami, powszechne z kolei stało się głoszenie postulatu jedności słowa i czynu, który miał być potwierdzeniem prawd głoszonych poprzez poezję. Stąd także brało się poczucie zawodu wobec nieobecności w powstańczych szeregach Adama Mickiewicza, którego uznawano - jako autora nadzwyczajnie popularnej Ody do młodości i Konrada Wallenroda - za duchowego przewodnika i inspiratora stworzenia. Podobnie, jako ucieczkę przed walką, potraktowano wyjazd z państwie w misji dyplomatycznej wiosną 1831 r. Juliusza Słowackiego, autora napisanego jeszcze w grudniu 1830 r. Hymnu ("Bogurodzico! Dziewico!"), przynoszącego żarliwe wezwania do walki.
W literaturze stworzenia listopadowego dają się wyodrębnić dwa wyraźne nurty. Pierwszy z nich, wyraźnie klasycystyczny w formie (regularnie były to ody), nawiązywał do dawniejszych, oświeceniowych i napoleońskich tradycji literaturze patriotycznej, przynosząc retoryczne wezwania do walki i posługując się regularnie alegorią i motywami mitologicznymi. Drugi charakteryzował się prostotą i potocznością - jego domenę stanowiły raczej piosenki, opisujące życie obozowe i zarówno istotne, jak i drobne wydarzenia.
Inspiracji szukano w retoryce Ody do młodości, jak i w literaturze stworzenia kościuszkowskiego i pieśniach legionowych epoki napoleońskiej (między innymi pobudki wzywające do boju na Zgon i życie, przywoływanie motywów matki powstającej z grobu i orła jako symbolu uczuć narodowych). W literaturze tej dochodziły do głosu zbiorowe emocje i przeżycia narodu, wypierając przeważające w pierwszej fazie romantyzmu tendencje indywidualistyczne. Sławiono postaci bohaterów narodowych, w szczególności Tadeusza Kościuszki, i następnych wodzów stworzenia. Poetyckie echa wywoływały istotne wydarzenia, począwszy od Nocy Listopadowej, przez uchwalenie poprzez Sejm aktu detronizacji cara Mikołaja I jako króla polskiego, następne bitwy, aż po klęskę, kapitulację stworzenia i emigrację jego uczestników.
Powstańcza walka ukazywana była jako starcie sił wolności i despotyzmu, stąd także przeważa w tej literaturze czarno biały model, gdzie bojownikom wolności przeciwstawieni są najeźdźcy - niewolnicy ślepo posłuszni despocie. Wyraźna jest także sakralizacja tej walki, pojmowanej jako krucjata wolności w obronie całej Europy, co wiązało się z ożywieniem tradycyjnego definicje Polski jako "przedmurza" już nie chrześcijaństwa, lecz europejskiej wolności. Formułowane w pierwszych miesiącach stworzenia modlitewne prośby do Boga o wsparcie słusznej kwestie stosunkowo następnych klęsk ustępowały miejsca oskarżeniom Stwórcy o obojętność, lecz i próbom zrozumienia sensu dziejów przez odwoływanie się do koncepcji historiozoficznych, zakładających dokonywanie się postępu przez cierpienie i ofiarę. W ten sposób rodził się romantyczny mesjanizm, który w klęsce stworzenia dostrzegał analogię do męki i Zgonu Chrystusa, otwierając równocześnie perspektywę nadziei na zmartwychwstanie Polski.
Konsekwencją klęski stworzenia była likwidacja Królestwa Polskiego jako autonomicznego organizmu państwowego, pociągająca za sobą również zniesienie głownych instytucji życia kulturalnego i naukowego, między innymi Uniwersytetu Warszawskiego i Wileńskiego, Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Na emigracji znaleźli się niemal wszyscy wybitni romantyczni artysty, a życie literackie w państwie zostało na długi czas praktycznie sparaliżowane. Stworzenie stało się więc główną wewnętrzną cezurą w obrębie epoki romantyzmu, wywierając decyzyjny wpływ na dalszy postęp literatury polskiej. Wiązało się to nie tylko z przeniesieniem na sporo lat głównego nurtu polskiego życia literackiego za granicę, w pierwszej kolejności do Francji, lecz oznaczało również zmianę obszaru zainteresowania literatury i oczekiwań czytelniczych, porzucenie wczesnoromantycznego indywidualizmu, naiwnej ludowości czy polemik z racjonalizmem. Na drugi plan zeszły takie gatunki literackie jak ballada czy powieść poetycka, ustępując miejsca dramatowi, próbom epopeicznym czy takim formom epiki, jak gawęda. Próby powstania nowej, romantycznej historiozofii wiodły artystów w stronę idei mesjanistycznych i towianizmu (Adam Mickiewicz i inni z kręgu Koła Kwestie Bożej Andrzeja Towiańskiego) albo mechanizmów mistycznych (Juliusz Słowacki).
(Jacek Lyszczyna)
Zobacz także: BOHATER ROMANTYCZNY, EMIGRACJA, HISTORIOZOFIA, HISTORYZM, TYRTEIZM
Stworzeniu towarzyszyła obfita i dość zróżnicowana pod względem genologicznym twórczość literacka wielu znanych pisarzy, biorących udział w czynnej walce. Zbiory powstańczych utworów wydali między innymi S. Goszczyński, który był jednym z uczestników ataku spiskowców na Belweder (Pobudka, 1831), F. Kowalski (Miecz i lutnia, a więc śpiewy wolności wolnego Polaka, 1831), K. Gaszyński (Pieśni pielgrzyma polskiego, 1833), S. Garczyński (Poezje 1833, zawierające cykle wierszy Wspomnienia z czasów wojny polskiej narodowej, 1831 i Sonety wojenne), M. Gosławski (literatura ułana polskiego poświęcona Polkom, 1833), W. Pol (Pieśni Janusza, 1835). W dniach stworzenia ukazywały się również anonimowe zbiory patriotycznych pieśni. Publikowano je także na łamach ukazującego się periodycznie "Barda Oswobodzonej Polski".
Wybuch stworzenia zakończył literackie duży między romantykami i klasykami, powszechne z kolei stało się głoszenie postulatu jedności słowa i czynu, który miał być potwierdzeniem prawd głoszonych poprzez poezję. Stąd także brało się poczucie zawodu wobec nieobecności w powstańczych szeregach Adama Mickiewicza, którego uznawano - jako autora nadzwyczajnie popularnej Ody do młodości i Konrada Wallenroda - za duchowego przewodnika i inspiratora stworzenia. Podobnie, jako ucieczkę przed walką, potraktowano wyjazd z państwie w misji dyplomatycznej wiosną 1831 r. Juliusza Słowackiego, autora napisanego jeszcze w grudniu 1830 r. Hymnu ("Bogurodzico! Dziewico!"), przynoszącego żarliwe wezwania do walki.
W literaturze stworzenia listopadowego dają się wyodrębnić dwa wyraźne nurty. Pierwszy z nich, wyraźnie klasycystyczny w formie (regularnie były to ody), nawiązywał do dawniejszych, oświeceniowych i napoleońskich tradycji literaturze patriotycznej, przynosząc retoryczne wezwania do walki i posługując się regularnie alegorią i motywami mitologicznymi. Drugi charakteryzował się prostotą i potocznością - jego domenę stanowiły raczej piosenki, opisujące życie obozowe i zarówno istotne, jak i drobne wydarzenia.
Inspiracji szukano w retoryce Ody do młodości, jak i w literaturze stworzenia kościuszkowskiego i pieśniach legionowych epoki napoleońskiej (między innymi pobudki wzywające do boju na Zgon i życie, przywoływanie motywów matki powstającej z grobu i orła jako symbolu uczuć narodowych). W literaturze tej dochodziły do głosu zbiorowe emocje i przeżycia narodu, wypierając przeważające w pierwszej fazie romantyzmu tendencje indywidualistyczne. Sławiono postaci bohaterów narodowych, w szczególności Tadeusza Kościuszki, i następnych wodzów stworzenia. Poetyckie echa wywoływały istotne wydarzenia, począwszy od Nocy Listopadowej, przez uchwalenie poprzez Sejm aktu detronizacji cara Mikołaja I jako króla polskiego, następne bitwy, aż po klęskę, kapitulację stworzenia i emigrację jego uczestników.
Powstańcza walka ukazywana była jako starcie sił wolności i despotyzmu, stąd także przeważa w tej literaturze czarno biały model, gdzie bojownikom wolności przeciwstawieni są najeźdźcy - niewolnicy ślepo posłuszni despocie. Wyraźna jest także sakralizacja tej walki, pojmowanej jako krucjata wolności w obronie całej Europy, co wiązało się z ożywieniem tradycyjnego definicje Polski jako "przedmurza" już nie chrześcijaństwa, lecz europejskiej wolności. Formułowane w pierwszych miesiącach stworzenia modlitewne prośby do Boga o wsparcie słusznej kwestie stosunkowo następnych klęsk ustępowały miejsca oskarżeniom Stwórcy o obojętność, lecz i próbom zrozumienia sensu dziejów przez odwoływanie się do koncepcji historiozoficznych, zakładających dokonywanie się postępu przez cierpienie i ofiarę. W ten sposób rodził się romantyczny mesjanizm, który w klęsce stworzenia dostrzegał analogię do męki i Zgonu Chrystusa, otwierając równocześnie perspektywę nadziei na zmartwychwstanie Polski.
Konsekwencją klęski stworzenia była likwidacja Królestwa Polskiego jako autonomicznego organizmu państwowego, pociągająca za sobą również zniesienie głownych instytucji życia kulturalnego i naukowego, między innymi Uniwersytetu Warszawskiego i Wileńskiego, Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Na emigracji znaleźli się niemal wszyscy wybitni romantyczni artysty, a życie literackie w państwie zostało na długi czas praktycznie sparaliżowane. Stworzenie stało się więc główną wewnętrzną cezurą w obrębie epoki romantyzmu, wywierając decyzyjny wpływ na dalszy postęp literatury polskiej. Wiązało się to nie tylko z przeniesieniem na sporo lat głównego nurtu polskiego życia literackiego za granicę, w pierwszej kolejności do Francji, lecz oznaczało również zmianę obszaru zainteresowania literatury i oczekiwań czytelniczych, porzucenie wczesnoromantycznego indywidualizmu, naiwnej ludowości czy polemik z racjonalizmem. Na drugi plan zeszły takie gatunki literackie jak ballada czy powieść poetycka, ustępując miejsca dramatowi, próbom epopeicznym czy takim formom epiki, jak gawęda. Próby powstania nowej, romantycznej historiozofii wiodły artystów w stronę idei mesjanistycznych i towianizmu (Adam Mickiewicz i inni z kręgu Koła Kwestie Bożej Andrzeja Towiańskiego) albo mechanizmów mistycznych (Juliusz Słowacki).
(Jacek Lyszczyna)
Zobacz także: BOHATER ROMANTYCZNY, EMIGRACJA, HISTORIOZOFIA, HISTORYZM, TYRTEIZM
- Co znaczy PRZEDWIOŚNIE ŻEROMSKIEGO:
- Porównanie ostatni utwór Żeromskiego, bywa przeważnie łączone z innymi powieściami o tematyce politycznej czy społeczno ideowej, które jednocześnie z Żeromskim dali A. Strug (Pokolenie Marka Świdy), Z powstanie listopadowe co znaczy.
- Krzyżówka PAMIĘTNIKARZ SARMACKI - JAN CHRYZOSTOM PASEK:
- Dlaczego polskiej od połowy XVI po schyłek XVIII w. opatruje się epitetem: sarmacka . Wiąże się to z utrwalonym poprzez historiografów renesansowych mitem wywodzącym rodzimy stan szlachecki od starożytnego powstanie listopadowe krzyżówka.
- Co to jest POWIEŚĆ SPOŁECZNA:
- Jak lepiej obiera za swój element jednostkę jedynie jako członka ludzkiej gromady, ekipy socjalnej, środowiska zawodowego. Kładzie nacisk na te przedmioty losu i psychiki człowieka, które łączą go ze powstanie listopadowe co to jest.
- Słownik PAMFLET:
- Kiedy się utwory, które demaskują i ośmieszają znane osoby, instytucje życia publicznego albo zjawiska socjalne i obyczajowe. Autorzy imiennie wskazywali atakowane osoby albo posługiwali się aluzją powstanie listopadowe słownik.
- Czym jest POWIEŚĆ PSYCHOLOGICZNA:
- Od czego zależy powieści psychologicznej w poezji dwudziestolecia decyduje nie tylko dominanta tematyczna. Zainteresowanie problemem osobowości, wysiłkami samookreślenia poprzez jednostkę własnej tożsamości szło powstanie listopadowe czym jest.
Czym jest powstanie listopadowe znaczenie w Motywy literatura P .
