Postać Jan I Olbracht biografia

Kim był Jan I Olbracht co zrobił: 1459-1501Trzeci syn Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Habsburżanki (Rakuszanki) Urodził się 27 grudnia 1459 r. Ponoć był ulubieńcem matki, inicjalne lata, tak jak bracia, spędził pod jej bezpośrednią opieką. W 1467 r. wraz ze swymi braćmi otrzymał się pod opiekę Jana Długosza. Od 1472 r. królewskich synów, w tym Olbrachta (tego imienia używano w jego najbliższym otoczeniu), kształcił Filippo Buonaccorsi zwany Kallimachem. Ci dwaj odpowiadali za intelektualny postęp królewiczów, z kolei Stanisława Szydłowieckiego powołano do ćwiczenia ich w rycerskim rzemiośle. Istnieje recenzja, iż Olbracht był ulubionym uczniem Kallimacha, co mogło także przyczynić się do tego, że Włoch był w latach 1494-1496 bliskim współpracownikiem wówczas już króla.Gdy najstarszy z synów Kazimierza, Władysław, został królem Czech, wówczas powszechnie uważano, iż następcą władcy w Polsce zostanie Kazimierz, a na Litwie Olbracht. Dlatego zapewne od 1475 r. obydwaj bracia stale przebywali u boku ojca, który systematycznie wprowadzał ich w kwestie państwowe, między innymi uczestniczyli w podróży ojca do Prus w 1476 r., brali także udział w przyjmowaniu przysięgi wierności od wielkiego mistrza krzyżackiego Marcina Truchsessa w Nowym Mieście Korczynie dwa lata potem. Olbracht towarzyszył również tacie w okresie jego pobytu na Litwie.Gdy w marcu 1484 r. zmarł królewicz Kazimierz, zapanowało przekonanie, iż to właśnie Olbracht zostanie następcą ojca. Ten w 1486 r. powierzył mu namiestnictwo na Rusi, gdzie miał strzec granicy przed Tatarami. Zadanie realizował sumiennie, a w trakcie starcia z zagonem tatarskim pod Kopystrzynem wykazał się nie lada energią i talentem. To właśnie na Rusi w 1490 r. doszły go wieści o zgonu króla Węgier Macieja Korwina. Olbracht, przy użyciu ojca, zaczął starania o zdobycie węgierskiej korony.W staraniach o władzę na Węgrzech przyszło Olbrachtowi konkurować między innymi z bratem Władysławem, wówczas już królem Czech. To właśnie jego byli skłonni poprzeć węgierscy magnaci, licząc na to, iż również tu okaże się on jako król osobą bardzo uległą i niemal bezwolną i iż dlatego Czesi nie podejmą starań o odzyskanie Śląska, Łużyc i Moraw, a więc ziem, które stracili na rzecz Węgier. Z kolei Olbracht, już cieszący się opinią energicznego i zręcznego wodza, zyskał uznanie raczej pośród węgierskiej szlachty. Doszło do podwójnej elekcji, która nieomal nie skończyła się wojną pomiędzy braćmi. Zawarty pomiędzy nimi w lutym 1491 r. pokój w Koszycach przewidywał utrzymanie korony węgierskiej poprzez Władysława, który miał oddać Olbrachtowi w ramach rekompensaty księstwo głogowskie. Jednak Olbracht nie zrezygnował z walki, podjął ją tym bardziej iż Władysław nie był w stanie spłacić brata, co przewidywał układ koszycki. Rozstrzygnięcie nastąpiło w styczniu 1492 r., wówczas doszło pod Preszowem do bitwy pomiędzy siłami Olbrachta a wojskami węgierskimi dowodzonymi poprzez Stefana Zapolyę. Ta porażka zadecydowała o niepowodzeniu całej misji węgierskiej, Olbracht powrócił do państwie, gdzie już pół roku potem zmarł Kazimierz Jagiellończyk.Poparcie rodziny i wola zmarłego ojca przesądziły o elekcji Olbrachta na króla Polski. Koronacja nastąpiła we wrześniu 1492 r. Nowy władca bardzo błyskawicznie przystąpił do działania. W grudniu 1492 r. zawarł traktat z bratem Władysławem, mający między innymi chronić obydwóch, a szczególnie króla Węgier przed intrygami Maksymiliana Habsburga. Współpracował także ściśle z bratem Aleksandrem. Kontynuował w swoich poczynaniach politykę ojca. Na sejmie w Piotrkowie w 1493 r. uzyskał od coraz bardziej świadomej swojej politycznej roli szlachty zgodę na wyższe podatki w zamian za potwierdzenie dotychczasowych przywilejów. W dalszym ciągu udał się do Wielkopolski, gdzie między innymi odebrał hołd od Jana von Tiefena, wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego.Wiosną 1494 r. w Lewoczy na Słowacji odbył się zjazd Jagiellonów, na który nie zdołał przybyć jedynie Aleksander. O czym precyzyjnie debatowali bracia, nie wiadomo, jednak już wówczas spekulowano, iż planowana była wojna z Turcją i zmiana na tronie mołdawskim, gdzie niepewnego Stefana miał zastąpić królewicz Zygmunt.Po powrocie do Korony Olbracht rozwiązał pewne kontrowersje terytorialne, włączając do Polski śląskie księstwo zatorskie i płocką część Mazowsza. Równocześnie władca ugruntowywał przewagę szlachty w państwie. Świadczą o tym między innymi postanowienia sejmu 1496 r., kiedy to zakazano mieszczanom nabywania dóbr ziemskich, wprowadzono także ulgi celne dla produktów pochodzących z dóbr szlacheckich. Władca nie czynił tych ustępstw bezinteresownie, liczył gdyż na osobiste i finansowe wsparcie jego planów militarnych na południu i wschodzie.W listopadzie 1496 r. doszło do zjazdu Olbrachta i Aleksandra w Parczewie. Aczkolwiek również tu obrady otoczone były tajemnicą, domyślać się należy, iż dotyczyły między innymi kwestie wojny. To właśnie przygotowaniom do niej władca poświęcił start 1497 r. Plany Olbrachta były jasne: pod pozorem wojny z Turcją, która zajęła Kilię i Białogród, władca Polski planował opanować Mołdawię i osadzić w niej królewicza Zygmunta.Olbracht wystawił sporą armię, szacuje się ją nawet na 50 tys., chociaż jej wartość bojowa była zdecydowanie niższa, skoro w większości było to pospolite ruszenie szlachty. Posiłków nie przysłał władca Czech i Węgier Władysław, a Aleksander ograniczył się jedynie do podejścia pod mołdawsko-litewskie pogranicze. Mimo to gromadzący w Mogilnicy własne wojska władca dostał zgodę na przemarsz poprzez Mołdawię od hospodara Stefana, który z drugiej strony uprzedził Turcję o poczynaniach Jagiellończyka. Chwiejna postawa mołdawskiego władcy również wpłynęła na rezultat tej wyprawy. W sierpniu wojska Olbrachta znalazły się już na terenie Mołdawii. Wówczas do króla przybyli posłowie Stefana, którzy w imieniu hospodara zażądali od Olbrachta natychmiastowego odwrotu i opuszczenia Mołdawii. Jako iż postawę władcy Mołdawii odebrano jako zdradę, po przekroczeniu rzeki Prut we wrześniu, rozpoczęto oblężenie jego stolicy, Suczawy. Po trzech tygodniach nieudanego oblężenia, wskutek interwencji Władysława węgierskiego, który uważał Stefana za swojego lennika, Olbracht zgodził się wycofać z Mołdawii, której przynależność miał rozstrzygnąć kongres. Mimo iż przedtem zagwarantowano wojskom polskim bezpieczny odwrót, w okolicach Bukowiny oddziały Olbrachta zostały zaatakowane poprzez Turków i Mołdawian. Kompletne zaskoczenie atakiem wywołało spore utraty po polskiej stronie ( zginęło kilka tys. osób) i bezładnym marszem ku polskiej granicy. Bez wątpienia wyprawa mołdawska skończyła się zupełną klęską i podkopała autorytet międzynarodowy króla Polski. Mówi się zresztą, iż depresja na skutek przegranej tak bardzo osłabiła Olbrachta, iż zapadł on na febrę już po powrocie.władca w istocie przeżywał nerwowe załamanie. Chęć rewanżu i gorycz porażki sprawiły, iż pierwsze półrocze 1498 r. spędzał na pijaństwie i zabawach. Tak próbował zabić czas, czekając na spłynięcie pieniędzy, które sejm zimą tego roku mu obiecał. Zamiast jednak kolejnej wyprawy polskiej, w maju tego roku na Podolu i Wołyniu pojawili się Turcy. Olbracht próbował jeszcze namawiać do walki Cesarstwo, ale bezskutecznie. Wtedy zgodził się, choć niechętnie, na podpisanie traktatu o przyjaźni z Węgrami i Mołdawią, której miała być wybaczona zeszłoroczna zdrada. Działania dyplomatyczne kontynuowano w 1499 r. Do układu polsko-węgierskiego włączono Litwę. Ponadto rozpoczęto negocjacje z Turcją, wpierw był to rozejm, a od lipca 1501 r. pokój na czas nieokreślony.Pokój ustanowiony z trudem na południu pozwolił Olbrachtowi skupić się na kwestii zakonnej. Po zgonu w 1498 r. Jana von Tiefena ogromnym mistrzem został wybrany Fryderyk, brat Jerzego Hohenzollerna, królewskiego szwagra. Niewątpliwie podjudzany poprzez cesarza Maksymiliana ogromny mistrz odmówił królowi złożenia przysięgi wierności. Olbracht wpierw postanowił zneutralizować Habsburgów poprzez zbliżenie się do Francji przy udziale węgierskim, a w dalszym ciągu, najpierw 1501 r., zdecydowanie zażądać złożenia przysięgi. Wobec kolejnej odmowy władca w maju tego roku rozpoczął zbierać pospolite ruszenie, szykując się do rozwiązania siłowego. Jednak ta walka nie była mu już pisana. Po następnym ataku febry Jan Olbracht zmarł 17 czerwca 1501 r. (JM)1459narodziny Jana Olbrachta1486Jan Olbracht zostaje namiestnikiem na Rusi1490-1491rywalizacja z bratem Władysławem o koronę węgierską1492Jan Olbracht zostaje królem Polski1497wyprawa mołdawska1501zgon Jana Olbrachta